CONCELLO DO BARCO DE VALDEORRAS

O escudo municipal

O Concello do Barco comezou aló polo ano 1957 o proceso para a elección do seu escudo municipal. A comisión nomeada para isto pola corporación baseouse nos estudos de don Pedro Tertuliano Hervella, avogado e pescudador pioneiro na historia local, á hora de elaborar a memoria xustificativa que servise como fundamento no deseño do escudo.  A comisión municipal de educación, integrada por Manuel Hernández Rodríguez e Ricardo Diéguez Rodríguez, presentou co seu informe até seis bocexos que recollían unha referencia á emblemática ponte de San Fernando, desaparecida pouco tempo despois polos efectos da chea do río de finais do ano 1959. Este proxecto someteuse logo ao exame preceptivo do organismo estatal competente, naquela altura a Real Academia da Historia. Os membros encargados de avalialo decidiron desestimar a inclusión da vella ponte, tan ligada á memoria sentimental dos valdeorreses, ao non contar, segundo eles, “co suficiente simbolismo nin valor histórico”, á parte de encher e cargar innecesariamente de elementos os cuarteis en que quedou dividido o escudo. Hoxe cabe preguntarse se a decisión de prescindir da alusión a aquela fermosa ponte, sempre presente nas estampas históricas máis queridas polos veciños e veciñas do Barco, puido ser outra de se adiar uns poucos meses o proceso de aprobación do emblema municipal. A corporación local aprobou inicialmente este proxecto de escudo heráldico para o municipio co acordo do Pleno do 14 de abril de 1958. A seguir o Concello remitiulle a proposta ao Ministerio da Gobernación e o escudo, coas modificacións apuntadas pola Academia da Historia, foi aprobado finalmente polo Consello de Ministros o día 3 de abril de 1959, segundo recolle o decreto 558/1959, do 9 de abril (publicado no BOE nº 90, do 15 de abril). O modelo de escudo escollido e empregado até a actualidade recolle os seguintes elementos, segundo a descrición que aparece na propia proposta:

“ RESULTANDO.- Que pasado a informe da Real Academia da Historia para oír o ditame prevido no artigo 301 do precitado Regulamento, esta douta Corporación estima que o Concello do Barco de Valdeorras propón organizar o seu brasón en tres particións, traendo á primeira a cruz de San Xoán de Xerusalén, en memoria da xurisdición exercida por esta orde sobre numerosos territorios do propio Concello, resultando, pois, evidentemente lóxico que ao crearse o brasón se incorpore a el no seu primeiro cuartel a devandita cruz de Malta, aínda que en campo de gules, por ser esta cor a dos selos e mais os estandartes de tan histórica milicia. No segundo cuartel, de prata, un castelo da súa cor, cadrado, con ameas, unha porta e dúas fiestras, tres torres ameadas, a do medio maior, con cadansúas dúas fiestras, estas e mais a porta abertas, véndose a través delas o campo do escudo. Figura emblemática do propio castelo dos Condes de Ribadavia, abondo máis expresiva cá  muralla que apunta o Concello na súa proposta loábelmente coidadosa de lle dar á súa armaría un significado tradicional e concisa organización. No derradeiro cuartel, de prata, unha barca de remos da súa cor, sobre augas limitadas por dúas beiras de pedra, con exclusión pois da «ponte» proposta no aludido expediente, por se atopar falta do estimábel simbolismo e mesmo de historia, e complicar, pola contra, a organización heráldica que se describe, e que deberá timbrarse de coroa condal, consonte co interese do Municipio, como fiel eco daquela xurisdición exercida en Valdeorras polos mencionados Ribadavia. Neste xeito considera que pode aprobarse o escudo solicitado.”

A bandeira

A bandeira que representa O Barco de Valdeorras foi aprobada inicialmente por acordo do Pleno do Concello na sesión do día 3 de marzo de 2005 (aprobación definitiva, por unanimidade, o 11 de xaneiro de 2007). Ao cabo, e logo dun proceso demorado, acadou a aprobación ou “outorgamento” polo Consello da Xunta de Galicia mediante o decreto 112/2007, do 24 de maio, publicado no Diario Oficial de Galicia nº 113, do 13 de xuño de 2007.  O deseño escollido como distintivo municipal parte dunha proposta elaborada no ano 2003 por Ángel Fernández, historiador local, investigador incansábel dos temas comarcais e presidente do Instituto de Estudos Valdeorreses, que remitía a unha “bandeira das milicias de Valdeorras” aludida en documentos de comezos do século XVII e empregada nos “alardes”.  A partir desta proposta o departamento de Cultura, co concelleiro Eduardo Ojea Arias á fronte, puxo en marcha un proceso aberto ás asociacións, aos colectivos locais e aos cidadáns en xeral interesados pola historia e pola cultura da comarca, para a presentación de ideas baseadas na sucinta descrición daquela bandeira. Finalmente a comisión municipal de Cultura, encargada de facer a escolla, optou por un dos proxectos presentados polo grupo municipal do BNG, que combinaba a imaxinación no deseño gráfico cunha rigorosa xustificación histórica. Este proxecto de bandeira gañou logo o respaldo da Comisión de Heráldica da Xunta de Galicia, que o fixo seu e o asumiu na súa totalidade, sen introducir modificación ningunha. Segundo os seus autores (Lolo Docampo e mais Xabier Roo) o deseño no seu conxunto e a distribución das cores empregadas pretenden representar “o perfil do val, unha paisaxe de ribeira onde a cor vermella fai referencia á presenza da terra e da pedra rubias, tan características do país; o azul (celeste), pola auga do río Sil, principal arteria fluvial e auténtico eixo vertebrador da bisbarra; e o branco, como imaxe do aire e do ceo valdeorrés”. Por outra banda, tivéronse en conta outros aspectos, como a existencia dunha certa tradición no uso destas cores por parte de equipos deportivos e agrupacións locais, ou evitar a coincidencia na súa distribución cos modelos de bandeiras xa existentes, nomeadamente con varios dos novos estados da Europa do Leste que empregan de maneira recorrente as cores vermella, azul e branca nos seus emblemas.  Acordo de aprobación plenaria e descrición da bandeira segundo o texto publicado no Diario Oficial de Galicia (nº 34, do 16 de febreiro de 2007): “O Pleno deste concello, na sesión celebrada o día 11 de xaneiro de 2007, adoptou o acordo que se transcribe a continuación, relativo á aprobación polo concello da bandeira municipal.(...)Acordamos:Primeiro.- A aprobación da bandeira municipal e a súa solicitude de outorgamento ao Consello da Xunta de Galicia, segundo a proposta realizada pola Comisión de Heráldica: pano dividido en diagonal dende a parte alta da hasta, abaixo de cor vermella e, arriba, dividido en horizontal, un terzo de cor branca e baixo el dous terzos de cor azul celeste”.